Lise: İstanbul Kadıköy Anadolu Lisesi, 1979
Tıp Doktoru: İstanbul Üniversitesi, 1986
Tıbbi Genetik Uzmanı: İstanbul Üniversitesi, 1991

Profesör Özçelik’in araştırmaları, insanlarda kalıtsal hastalıklara neden olan genlerin tanımlanması üzerine odaklanmıştır. Yaklaşık 30 yıldır Bilkent Üniversitesi’nde görev yapmaktadır. Lise eğitimini İtalya ve Türkiye’de tamamladıktan sonra, İstanbul, Cenevre, Londra, Oxford ve Yale üniversitelerinde tıp eğitimi almıştır. Münih, Yale ve Stanford üniversitelerinde fizyoloji ve tıbbi genetik alanlarında uzmanlık ve doktora sonrası araştırmalarını yürütmüştür. Prof. Dr. Uta Francke ile birlikte İnsan Genom Projesi’ne katılmıştır. Bu kapsamda nöronal anlatımı olan 40 geni insan ve fare kromozomlarına haritalamıştır.

Prader-Willi sendromu (PWS) ve Charcot-Marie-Tooth hastalığına (CMT1A) neden olan SNRPN ve PMP22 genlerini bulmuştur. Cell, 1974–2024 yılları arasını içeren son 50 yılın en önemli bilimsel gelişmelerini seçerken, CMT1A hastalığının geninin bulunmasını öne çıkarmıştır. SNRPN ve PMP22 genlerinin bulunuşu, Nature Genetics tarafından 1992 yılının en önemli bilimsel gelişmeleri arasında gösterilmiştir. “Stanford Medicine: A Legacy of Innovation” başlıklı kurumsal tarihçede ve tıp fakültesi girişinde “Discovery Walk” isimli promenadda granit üzerine işlenmiş olarak yer almaktadır.

Türkiye’ye döndükten sonra DNA analizine dayanan ilk kimliklendirme çalışmalarını, İstanbul Üniversitesi’nde Prof. Dr. Sevim Büyükdevrim ile ve Adalet Bakanlığı Adli Tıp Kurumu’nun referans merkezi olarak gerçekleştirmiştir. Bilkent Üniversitesi’ne katıldıktan sonra ailesel lösemilerle ilgili ilk genlerden biri olan MLH1 eksikliğini tanımlamıştır. Bu bilgi, klasik ders kitaplarına geçmiştir. İnsanlarda el-ayak üzerinde yürüme ile ilişkili quadrupedal locomotion (Üner Tan sendromu) genlerini (VLDLR, ATP8A2, WDR81) tanımlamıştır.

Kompleks kalıtım gösteren hastalıklara neden olan genleri tanımlamak için “reverse phenotyping” olarak adlandırdığı yöntemi geliştirmiş ve bunu kullanarak gecikmiş uyku fazı hastalığı ile dikkat eksikliği/hiperaktivite sendromunun CRY1 gen mutasyonlarından kaynaklandığını keşfetmiştir. Bu araştırma, Cell tarafından 2017 yılının en önemli bilimsel gelişmeleri arasında gösterilmiştir.

PWS, kompleks hastalıkların genlerinin bulunması ve Turkish Variome araştırmaları nedeniyle, American Society of Human Genetics (ASHG) tarafından 2023 yılında “düşünce lideri” seçilmiştir. Yine ASHG tarafından ve CMT1A üzerinde yürüttüğü araştırmalar, moleküler ve genetik tıp alanında son 75 yılın en önemli 6 bilimsel gelişmesinden biri olarak tanımlanmıştır. Bu buluşlar; 1950’li yıllarda geliştirilen karyotipleme ve tek gen hastalıklarının moleküler temellerinin ilk kez ortaya konması; 1980’li yıllarda ortaya çıkan pozisyonel klonlama; 1990–2000’li yıllarda keşfedilen CNV’ler ve CMT1A geninin bulunması; 2005 yılından itibaren genom boyu ilişkilendirme çalışmaları (GWAS); ve 2010’lardan günümüze gelen dönemi içeren exome sequencing başlıklarıyla tanımlanmıştır.

PWS ve CMT1A ile ilişkili genler; Nelson Textbook of Pediatrics, Harrison’s Principles of Internal Medicine, Goldman-Cecil Medicine, Merritt’s Neurology, Bradley and Daroff’s Neurology in Clinical Practice gibi klasik ders kitaplarında yer almıştır. Ayrıca Thompson & Thompson Genetics and Genomics in Medicine kitabının 2024 baskısında yeni bir bölüm (Chapter 8) olarak işlenmiştir. Günümüzde PWS ve CMT1A hastalıklarından etkilenen yüzbinlerce insanın tanısı, SNRPN ve PMP22 gen incelemesi ile, gold standard olarak yapılmaktadır.

ASHG’nin Bilimsel Program Komitesi üyesi, European Society of Human Genetics Yönetim Kurulu üyesi ve Eğitim Komitesi başkanı, Tıbbi Genetik Derneği – Türkiye’nin başkanı, International Federation of Human Genetics SocietiesTürkiye temsilcisi olarak görev yapmıştır. Öğrencileri, Rockefeller, Chicago, Washington, Münih, İstanbul, Koç, Sabancı, Hacettepe, Dokuz Eylül, Uludağ, Acıbadem Üniversiteleri ile MD Anderson Cancer Center, Icahn School of Medicine at Mount Sinai gibi önde gelen kurumlarda bağımsız araştırmacı, grup lideri ve bölüm başkanı olarak akademik çalışmalarını sürdürmektedirler.

Araştırmaları; Avrupa Birliği, NIH (National Institutes of Health), WHO (World Health Organization), TWAS (The World Academy of Sciences), HHMI (Howard Hughes Medical Institute), Leducq Foundation ve TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) tarafından desteklenmiştir. Hâlen Rockefeller, Harvard, Cambridge, McGill Üniversiteleri ve Mount Sinai Tıp Merkezi ile ortak araştırma projeleri yürütmektedir. TÜBA (Türkiye Bilimler Akademisi) üyesi ve 2012 yılı TÜBİTAK Bilim Ödülü sahibidir.

Profesör Özçelik, eşi İclal Özçelik ile birlikte “genom sanatı” üzerine çalışmalar yapmaktadır. Klasik Osmanlı ve Türk sanatı motifleri ile genetik alandaki kavramsal gelişmeleri yorumladıkları eserler, klasik ders kitabı Concepts of Genetics’in kapağında; Nature Genetics dergisinde ise dört kez kapak sanatı (cover art) olarak seçilmiştir. Eserleri, bilim-sanat etkileşimini ele alan baş makalelerde betimlenmiştir. Genomda epigenetik değişiklikleri Haliç girdabı (helezoni tuğrakeş) motifi ile yorumlayan “krizantem nükleozomları”, The Metropolitan Museum of Art koleksiyonuna dahil edilmiştir. Ankara Olgunlaşma Enstitüsü tarafından seri üretimi yapılan bu eser, The Met Store’da yerini almıştır.